️صرفه‌جویی و بازچرخانی آب صنعتی؛ تجربه موفق پروژه هیدروسیکلون در فولاد خوزستان
رودخانه زلال و احیای آب؛ دو طرح ملی مدیریت پایدار منابع و نقش پیش‌رو صنعت فولاد در کاهش مصرف و بازچرخانی
نبض تجارت _ در پنل تخصصی «بازیابی آب شاخص هیدروسیکلون‌های تصفیه‌خانه آب شرکت فولاد خوزستان»، مسئولان این شرکت از یکی از مهم‌ترین طرح‌های مدیریت مصرف آب و بازچرخانی منابع در صنعت فولاد کشور رونمایی کردند؛ طرحی که نه‌تنها ظرفیت تولید آب صنعتی را افزایش داده، بلکه میزان برداشت از رودخانه کارون را نیز به‌طور مستقیم کاهش داده است.
این پروژه در حالی اجرا شده که کشور با کاهش بارندگی، افت محسوس دبی رودخانه‌ها و ورود به دوره‌ای از کم‌آبی ساختاری روبه‌رو است. در چنین شرایطی، هرگونه اقدام برای کاهش برداشت آب خام و افزایش بازچرخانی، از یک ضرورت زیست‌محیطی فراتر رفته و تبدیل به یک راهبرد ملی شده است. با وجود اینکه سهم کل برداشت آب فولاد خوزستان تنها ۰.۲ درصد از دبی رودخانه کارون است و آن هم از پایین‌دست با کیفیت نامتعارف انجام می‌شود، این شرکت همچنان خود را متعهد می‌داند که مصارف آب را کاهش داده و مدل‌های پایدارتر مصرف را پیاده‌سازی کند.
اجرای پروژه بازیابی آب شاخص هیدروسیکلون‌ها
عماد مزینی رئیس تحقیق و توسعه شرکت فولاد خوزستان در تشریح این پروژه گفت که کاهش برداشت آب از رودخانه، کاهش مصرف مواد شیمیایی، بهبود راندمان انرژی و افزایش ظرفیت تولید آب صنعتی از اهداف اصلی طرح بوده است. او توضیح داد که در تصفیه‌خانه آب قدیم، بخشی از آب خروجی هیدروسیکلون‌ها به‌عنوان هدررفت تلقی می‌شد و سال‌هاست که از طریق سیستم دیواترینگ به رودخانه بازمی‌گشت.
میزان این هدررفت حدود ۲۰۰ مترمکعب در ساعت بود؛ عددی قابل توجه که می‌توانست دوباره وارد مدار تولید آب صنعتی شود. مزینی تأکید کرد که مجموعه تحقیق و توسعه با بررسی‌های فنی، مسیرهای انتقال آب، کانال‌های جدید، حوضچه ذخیره‌سازی و زیرساخت نصب فیلترهای خودتمیزشونده، امکان بازچرخانی این جریان را فراهم کرده است. استفاده از فیلترهای نسل جدید Self-Cleaning نقش اصلی را در ارتقای کیفیت آب بازچرخانی‌شده داشته و توانسته کیفیت آب خروجی را به سطح استاندارد آب صنعتی ارتقا دهد. نتیجه این اقدام، افزایش ۱۵۰ تا ۲۰۰ مترمکعبی تولید آب صنعتی و کاهش ۶ تا ۱۰ درصدی برداشت آب خام از کارون بوده است.
محمدحسن معینی نیز در ادامه به جنبه‌های فنی پروژه پرداخت و گفت: «این پروژه، در واقع بازچرخانی آب خروجی جداره هیدروسیکلون‌هاست. مسیری که سال‌ها به‌عنوان پساب شناخته می‌شد، امروز در مدار تولید آب صنعتی قرار گرفته و به همین اندازه، برداشت آب خام را کاهش داده است.»
او افزود که نصب دو واحد فیلتراسیون خودتمیزشونده، طراحی مجدد پایپینگ، ایجاد مسیرهای انتقال جدید و اجرای عملیات عمرانی از جمله مراحل مهم پروژه بوده است. معینی تأکید کرد که این طرح علاوه بر بازچرخانی آب، میزان مصرف مواد شیمیایی و انرژی را نیز به شکل محسوسی کاهش داده و نقش مهمی در افزایش بهره‌وری تصفیه‌خانه داشته است.
پروژه حذف گاز کلر و جایگزینی با آب ژاول، یک گام مهم در ایمنی، بهداشت و استانداردهای HSE**
در ادامه این پنل تخصصی، مدیران فولاد خوزستان از دومین پروژه بزرگ این شرکت در حوزه ایمنی و مدیریت آب نیز رونمایی کردند: جایگزینی گاز کلر با آب ژاول در سیستم گندزدایی. پروژه‌ای که به‌طور مستقیم با سلامت کارکنان، کاهش ریسک‌های عملیاتی و ارتقای استانداردهای HSE مرتبط است.
واحد تصفیه‌خانه آب فولاد خوزستان سال‌هاست وظیفه گندزدایی و کنترل بار میکروبی آب مورد استفاده در خطوط صنعتی و شبکه داخلی را برعهده دارد. این عملیات در گذشته با تزریق گاز کلر انجام می‌شد؛ روشی که اگرچه رایج بود، اما تهدیدهای جدی ایمنی داشت.
مزینی در این بخش توضیح داد که تزریق گاز کلر نیازمند انبارش سیلندرهای تحت‌فشار، نگهداری دقیق، پایش مداوم، حمل‌ونقل تخصصی و رعایت پروتکل‌های سختگیرانه ایمنی است. او گفت: «گاز کلر ماده‌ای بسیار سمی، خورنده، انفجاری و حساس به نشتی است. کوچک‌ترین خطا در حمل یا انبارش می‌تواند پیامد مرگ داشته باشد.»
او تأکید کرد که به همین دلیل، بسیاری از صنایع بزرگ جهان به سمت حذف گاز کلر حرکت کرده‌اند و فولاد خوزستان نیز با انجام مطالعات ریسک، اقدام به تعریف این پروژه کرده است.
مزینی خاطرنشان کرد: مراحل این پروژه از ایده تا طراحی و اجرا توسط متخصصان داخلی شرکت انجام شده و نشان‌دهنده توان فنی و عمق تخصص نیروهای این مجموعه است.
معینی نیز در توضیح بخش فنی این طرح گفت: «برای جایگزینی گاز کلر با آب ژاول، ابتدا اختلاف خلوص و توان گندزدایی این دو ماده بررسی شد و محاسبات دقیق برای تعیین دوز تزریق انجام گرفت.»
او افزود که پس از این مرحله: مخازن ذخیره پلی‌اتیلن مقاوم در برابر مواد شیمیایی، پمپ‌های دوزینگ، پایپینگ با متریال پلی‌پروپیلن و تجهیزات پایش و اندازه‌گیری کلر فعال‌در چهار نقطه اصلی شامل تصفیه‌خانه آب شماره ۱، تصفیه‌خانه آب شماره ۲، شبکه توزیع آب و تصفیه‌خانه پساب صنعتی نصب شد. با اجرای این پروژه، ریسک‌های ایمنی ناشی از کلر گازی به‌طور کامل حذف شده و کنترل فرآیند گندزدایی با دقت و پایداری بیشتری صورت می‌گیرد.
فولاد خوزستان امروز در حالی پروژه‌های نوین مدیریت آب، کاهش برداشت، بازچرخانی، حذف مواد خطرناک و ارتقای استانداردهای HSE را اجرا می‌کند که سهم برداشت آب این شرکت از کارون تنها ۰.۲ درصد از کل دبی رودخانه است.
با وجود این عدد ناچیز، رویکرد شرکت نشان می‌دهد که مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی در صنعت فولاد می‌تواند فراتر از الزامات قانونی باشد و به یک راهبرد ملی تبدیل شود. پروژه بازیابی آب هیدروسیکلون‌ها و پروژه جایگزینی گاز کلر، دو نمونه برجسته از این رویکرد هستند؛ طرح‌هایی که نه‌تنها به پایداری منابع آبی کمک کرده‌اند، بلکه کیفیت، ایمنی، بهره‌وری و هزینه‌تمام‌شده تولید آب صنعتی را نیز بهبود داده‌اند.
در پایان، موفقیت اجرای این دو پروژه ملی مرهون حمایت بی‌دریغ مدیرعامل شرکت، همراهی مستمر معاونت فناوری و تلاش، همکاری و همیاری همه همکاران معاونت بهره‌برداری بوده است. این هم‌افزایی و تعهد جمعی توانسته است مسیر را برای تحقق اهداف پایدار مدیریت منابع آب هموار کند و نشان دهد که فولاد خوزستان، فراتر از تعهد قانونی، به مسئولیت‌های اجتماعی و محیط زیستی خود پایبند است.